Met zijn inzending Pseudomnesia - the Electrician won de Duitse kunstenaar Boris Eldagsen vorige week de Sony World Photography Award in de categorie ‘Creative’. Direct daarna brak er een relletje uit, omdat hij zijn werk had gemaakt met behulp van kunstmatige intelligentie. ‘Hij kan tevreden zijn.’
ldagsens foto is een intiem portret van twee vrouwen dat er door hun kapsels, het gebruik van zwart-wit en de duidelijke beschadigingen uitziet alsof het honderd jaar geleden is gemaakt. Dat is niet het geval. Eldagsen schoot de winnende foto helemaal niet met een camera, maar maakte hem met behulp van een AI-programma (artificiële intelligentie).
Naar eigen zeggen was het zijn bedoeling om de competitie te ‘testen’ en een discussie op gang te brengen over het gebruik van AI in de kunst. De World Photography Organisation stelt dat zij op de hoogte was van het feit dat Eldagsen gebruikmaakte van AI, maar zich misleid voelt over de mate waarin. De foto is verwijderd van de site met alle winnaars. De Zuid-Afrikaanse Lee-Ann Olwage werd tot winnaar uitgeroepen.
Verwijzing in naam
Eldagsen schrijft op zijn website dat hij nooit onder stoelen of banken gestoken heeft dat hij AI heeft gebruikt. Alleen de naam van zijn werk had alarmbellen af moeten doen gaan: pseudomnesia zijn valse herinneringen aan gebeurtenissen die nooit hebben plaatsgevonden. Nadat hij was geïnformeerd dat hij had gewonnen, stelde hij per e-mail voor om een paneldiscussie te organiseren over het onderwerp.
“Ik hou van fotografie, en ik hou ervan om afbeeldingen te genereren met AI, maar ik realiseer me dat het niet hetzelfde is. Het ene is schrijven met licht, het andere is schrijven met aanwijzingen,” aldus Eldagsen. “Het is met elkaar verbonden, de beeldtaal is uit de fotografie afkomstig, maar nu gaat AI een eigen leven leiden. Als mensen willen zwijgen en daar niet over willen praten, is dat verkeerd.”
Sony een loer gedraaid
“Eldagsen kan tevreden zijn, want zijn foto van die twee enge dames is nu al historisch,” zegt Wim van Sinderen, voormalig conservator van het Fotomuseum Den Haag. “Hij heeft Sony, dat toch een grote, belangrijke organisatie is, een loer gedraaid. De categorie ‘creatief’ is bedoeld voor experimenten, en dan met name in de nabewerking. Maar Eldagsen is een stap verder gegaan. Er is geen camera aan te pas gekomen, zijn werk is gemaakt op basis van beschrijvende input, zoals #twowomen en #1940sphotography.”
Wat de gevolgen zijn, vindt Van Sinderen moeilijk te zeggen. “De techniek is nu nog niet heel verfijnd, maar dit is nog maar het begin. Binnen de kortste keren is het zo sophisticated dat je geen onregelmatigheden meer kunt vinden. Fotografie had het waarheidsmonopolie al niet meer, misschien heeft het dat ook nooit gehad, maar nu weten we het in ieder geval zeker.”
De AI-foto is vanaf 29 april tot 10 juni te zien in de groepstentoonstelling Monochromatic bij The Ravestijn Gallery, Amsterdam.